Anale jeuk

Wat is pruritus ani?

Pruritus ani betekent een chronisch (aanhoudend) jeukend gevoel rondom de anus. Het belangrijkste symptoom is de behoefte om je anus te krabben welke behoefte moeilijk te weerstaan is. De behoefte om te krabben kan op ieder moment ontstaan. Maar hij is groter nadat je naar het toilet bent geweest om te ontlasten, en ’s nachts (vooral vlak voor je in slaap valt). De jeuk kan erger worden door warmte, wol, vocht, incontinentie, bevuiling, stress en angst.
Ongeveer 5% van de mensen krijgt op enig moment last van pruritis ani. Het komt zowel bij volwassenen als bij kinderen voor.

Wat veroorzaakt pruritus ani?

Pruritus ani is een symptoom geen einddiagnose. Verschillende aandoeningen kunnen pruritus ani veroorzaken. Maar in veel gevallen is de oorzaak niet duidelijk. Dit wordt ‘idiopathiche pruritus ani’ genoemd wat ‘een jeukerige anus door onbekende oorzaak’ betekent.

Bekende oorzaken van pruritus ani
Er zijn verschillende bekende oorzaken, zoals:

• Ontstoken anale huid is een veel voorkomende oorzaak (een plaatselijke dermatitis). De ontsteking is meestal het gevolg van een reactie van de huid op kleine hoeveelheden faeces (ontlasting) die op de huid blijft plakken, en/of zweet of vocht rondom de anus. Jonge kinderen die zichzelf niet goed afvegen, volwassenen met zweterige banen en volwassenen met veel haar rondom hun anus kunnen hier vooral vatbaar voor zijn.
• Spruw en schimmelinfecties. Deze ziektekiemen voelen zich het beste in vochtige, warme, luchtloze gebieden zoals rondom de anus. Spruw komt nogal eens voor bij mensen met diabetes.
• Andere infecties zoals schurft, herpes, anale wratten en andere seksueel overdraagbare aandoeningen kunnen jeuk rondom de anus veroorzaken. Je zult ook andere symptomen hebben zoals uitslag, bultjes of afscheiding.
• Sommige ziekten kunnen algemene jeuk veroorzaken wat op bepaalde momenten het ergst kan lijken rond de anus. Bijvoorbeeld bij lymfoom, nierfalen, ijzergebreks anemie(bloedarmoede), hyperthyroidie (te hard werkende schildklier). Bij deze aandoeningen ben je meestal ook ziek door andere klachten. 
• Huidaandoeningen kunnen ook jeuk geven van de huid rondom de anus. Bijvoorbeeld, eczeem, psoriasis, lichen sclerosus en seborrhoïsche dermatitis.
• Anale fissuur. Dit is een kleine barst in de anale huid. Het is meestal pijnlijk en jeukerig. 
• Aambeien.
• Lintwormen zijn een veel voorkomende oorzaak,m.n. bij kinderen. Tot 40% van de kinderen heeft wel eens een lintworm. Lintwormen leven in de darmen en leggen eitjes rondom de anus die jeuk veroorzaken. Kinderen kunnen ze aan volwassenen in hetzelfde huis doorgeven. Overweeg deze oorzaak vooral als er meer dan een persoon in huis zijn met anale jeuk. (Een aparte folder bespreekt ‘Lintworm’ meer in detail).
• Irritatie. Sommige zeep, parfums, crèmes, zalfjes of het bleek in sommige toiletdoekjes kunnen de huid rondom de anus bij sommige mensen irriteren. Je kan ‘allergisch’ zijn voor een of meer van de ingrediënten in deze producten.
• Sommige etenswaren worden niet volledig verteerd en kunnen de huid rondom de anus irriteren na de ontlasting. Dit zijn onder andere: citrusvruchten, druiven, tomaten, kruiden en het drinken van grote hoeveelheden bier, melk, thee of koffie.
• Sommige medicijnen die via de darm worden uitgescheiden kunnen als bijwerking anale jeuk veroorzaken. Bijvoorbeeld: laxeermiddelen en sommige antibiotica. 
• Een tumor aan de anus of rectum is een zeldzame oorzaak van jeuk rondom de anus.

Idiopathische pruritus ani (van een onbekende oorzaak)
In veel gevallen is de oorzaak onduidelijk. In sommige gevallen kan het zijn dat iets jouw huid gevoelig maakt (zoals een zalf die je gebruikt of je zweet of het toiletpapier dat je gebruikt) maar je kan de precieze oorzaak niet aanwijzen. In sommige gevallen blijft de oorzaak een compleet mysterie.

Pruritus ani en vicieuze cirkels
Een ‘vicieuze cirkel’ ontwikkelt zich soms. Je hebt bijvoorbeeld lichte anale jeuk. Je maakt je anus schoon met zeep. Dit kan een ingrediënt bevatten waar jouw huid gevoelig voor is. Dan neemt de jeuk toe. Daardoor denk je dat je je anus nog beter schoon moet maken, wat je doet met dezelfde zeep etc. etc.

Een ander voorbeeld van een ‘vicieuze cirkel’ is: je kan een zalf kopen voor ‘anale aandoeningen’ als je een kleine aambei hebt. Dit kan een ingrediënt bevatten waar je huid gevoelig voor is, vooral als je huid al een beetje ontstoken is. Dat kan de huid nog meer irriteren en de jeuk wordt erger. Je denkt wellicht dat de aambei erger is geworden dus doe je er meer zalf op. Maar in feite is het de zalf zelf die de jeuk erger maakt, etc.

Voor de meeste crèmes en zalfjes is de huid niet overgevoelig. Maar er zijn veel preparaten met verschillende ingrediënten en je kunt overgevoelig woorden voor één van die stoffen.

Wat moet ik doen als ik pruritus ani heb?

Als de jeuk aanhoudend is en je niet zeker bent van de oorzaak kan je het beste naar de dokter gaan. Omdat er een aantal oorzaken zijn (zie boven) kun je je het beste door een arts laten onderzoeken, zodat een diagnose gesteld kan worden en eventuele oorzaken kunnen worden uitgesloten. Behandeling hangt af van de oorzaak.

Een laatste opmerking

Pijn of andere symptomen zoals bloeding van de darmen, slijmafscheiding, of bultjes rondom de anus zijn geen direct symptomen van pruritus ani. Ga naar een dokter als deze of andere symptomen zich ontwikkelen in combinatie met de jeuk.