Stressincontinentie

Inzicht in de urine en de blaas

De nieren maken urine. Een straaltje urine loopt constant naar de blaas door de ureters (de urineleiders van de nieren naar de blaas). Je maakt verschillende hoeveelheden urine, afhankelijk van hoeveel je drinkt, eet en zweet.

De blaas bestaat uit spierweefsel en slaat de urine op. Het groeit als een ballon als hij zich vult met urine. De uitgang naar de urinebuis (de urethra, verbinding tussen de blaas en de buitenwereld) blijft normaal gesproken gesloten. Dit wordt geholpen door de spieren onder de blaas die rond de urethra zitten (de bekkenbodemspieren).

Wanneer een bepaalde hoeveelheid urine in de blaas zit, word je je ervan bewust dat de blaas vol raakt. Wanneer je naar het toilet gaat om te plassen, spant de blaasspier samen en ontspannen de urinebuis en de bekkenbodemspieren zich.

Complexe zenuwberichten worden verzonden tussen de hersenen, de blaas en de bekkenbodemspieren. Deze vertellen je hoe vol je blaas is en zorgen ervoor dat de juiste spieren spannen of ontspannen op het juiste moment.

Wat is stressincontinentie?

Stressincontinentie is wanneer de urine lekt, omdat er sprake is van plotselinge extra druk ('stress') op de blaas. Het komt omdat je bekkenbodemspieren en urethra niet tegen die extra druk kunnen. (Het plaatje hieronder toont hoe de bekkenbodemspieren de blaas en de omliggende structuren ondersteunen). Stressincontinentie ontwikkelt zich omdat de bekkenbodemspieren verzwakken.

Kleine hoeveelheden urine kunnen gaan lekken, maar soms kan het vrij veel zijn waardoor het hinder kan geven. Meestal lekt urine lekt wanneer je hoest, lacht, of wanneer je sport (zoals wanneer je springt of loopt). In deze situaties is er opeens extra druk in de buik en op de blaas.

Hoe vaak komt stressincontinentie voor?

Stressincontinentie is de meest voorkomende vorm van urine-incontinentie. Geschat wordt dat stressincontinentie in Nederland bij vrouwen ouder dan 5 jaar voorkomt in 8.5%. Bij mannen zou deze vorm van incontinentie in 2,5% van de gevallen voorkomen. Stressincontinentie komt vaker voor bij oudere vrouwen en maar liefst 1 op de 5 vrouwen van 40 jaar en ouder hebben een zekere mate van stressincontinentie.

Andere vormen van incontinentie

De tweede meest voorkomende vorm van incontinentie is urge-incontinentie, die wordt behandeld in een aparte folder. In het kort komt urge-incontinentie neer op vaak moeten plassen op grond van een 'overactieve blaas'. Urine kan gaan lekken voordat je de tijd hebt het toilet te bereiken.Behandeling verschilt van stress-incontinentie. Sommige mensen hebben zowel stress-incontinentie als urge-incontinentie. Dit staat bekend als 'gemengde' incontinentie.

Er zijn andere, minder gangbare vormen van incontinentie. Opmerking: je moet altijd je arts waarschuwen als je last hebt van incontinentie. Elk type heeft andere behandelingen. Je arts zal je onderzoeken om te bepalen welke vorm van incontinentie je hebt en adviseren over mogelijke behandelingen.

Zie de aparte folder genaamd 'Urine-incontinentie' voor een algemeen overzicht en om te begrijpen wat er zal gebeuren tijdens het onderzoek door je arts. De rest van deze folder gaat alleen over stressincontinentie bij vrouwen.

Wat zijn de oorzaken van stressincontinentie?

De meeste gevallen van stressincontinentie zijn het gevolg van verzwakte bekkenbodemspieren. De meest voorkomende reden dat de bekkenbodemspieren verzwakt raken is de bevalling. Debekkenbodemspieren zijn een groep spieren die de onderkant van de blaas en de endeldarm omringen. Stressincontinentie komt vaak voor bij vrouwen die kinderen hebben gehad. Het komt ook vaker voor met toenemende leeftijd als de spieren in het algemeen zwakker worden, in het bijzonder na de menopauze. Stressincontinentie komt ook meer voor bij vrouwen die zwaarlijvig zijn.

Wat zijn de behandelingopties bij stressincontinentie?

De gebruikelijke eerste behandeling is het versterken van de bekkenbodemspieren. Ongeveer 60% van de gevallen van stressincontinentie kan worden genezen of sterk verbeterd met deze behandeling. Operatie kan worden geadviseerd als het probleem zich blijft voordoen en bekkenbodemoefeningen niet voldoende effect sorteren. Bij sommige vrouwen kan in plaats van een operatie, medicatie worden geadviseerd in aanvulling op de  ekkenbodemoefeningen. Dit is meestal bij vrouwen die geen operatie willen of die gezondheidsproblemen of andere redenen waardoor operatie niet geschikt is.

Versterking van de bekkenbodemspieren - 'bekkenbodem oefeningen "
Het is belangrijk dat je gebruik maakt van de juiste spieren. Je arts kan je verwijzen naar een incontinentie-adviseur, fysiotherapeut of bekkenbodemspecialist om advies te geven over de oefeningen. Het soort oefeningen is als volgt.

Leer de juiste spieren te gebruiken:

1. Ga op een stoel zitten met je knieën iets uit elkaar. Stel je voor dat je probeert een windje tegen te houden. Je moet dan de spier net boven de ingang van de anus aanspannen. Je moet wat beweging in de spier voelen. Verplaats je billen of benen niet.
2. Stel je nu voor dat je zit te plassen, maar de stroom probeert te onderbreken. Je gebruikt hier enigszins verschillende delen van de bekkenbodemspieren dan bij de eerste oefening (de spieren die wat meer naar voren liggen). Dat zijn de spieren die je moet versterken. Als je er niet zeker van bent dat je de juiste spieren oefent, doe dan een vinger in je vagina. Je moet een zacht knijpen voelen wanneer je de oefeningen doet.

Nog wat adviezen:

1. Je moet de oefeningen elke dag doen.
2. Ga zitten, staan of liggen met je knieën iets uit elkaar. Span langzaam je bekkenbodemspieren onder de blaas aan, zo hard als je kunt. Tel tot vijf en ontspan dan. Herhaal dit minstens vijf keer. Dit zijn de zogenaamde trage aanspanningen
3. Doe vervolgens dezelfde uitoefening ongeveer twee seconden. Herhaal dit minstens vijf keer. Dit zijn de zogenaamde snelle aanspanningen.
4. Blijf de vijf trage en vijf snelle aanspanningen doen gedurende vijf minuten.
5. Probeer de bovengenoemde oefeningen minstens 3x per dag ongeveer vijf minuten te doen, bij voorkeur zelfs 6-10 keer per dag.
6. Idealiter doe je elke vijf minuten een oefening in een andere positie. Dat wil zeggen, soms zittend, soms staand en soms liggend.
7. Naarmate de spieren sterker worden, probeer dan de duur van het vasthouden van elke trage aanspanning te verlengen. Je doet het goed als je elke trage aanspanning ongeveer 10 seconden kan vasthouden.
8. Span geen andere spieren aan op hetzelfde moment als je je bekkenbodemspieren spant. Maak bijvoorbeeld geen gebruik van de spieren in je rug, dijen, billen of buik.
9. Doe de oefeningen op bepaalde momenten maar probeer jezelf ook aan te wennen de bekkenbodem spieroefeningen gedurende je dagelijks leven te doen. Bijvoorbeeld tijdens telefoneren, of als je de afwas doet, etc.
10. Na een aantal weken beginnen de spieren sterker te voelen. Je kunt de bekkenbodemspieren veel langer spannen zonder het gevoel van vermoeide spieren.

Het kost tijd, inspanning en oefening om goed te worden in deze oefeningen. Het wordt aangeraden dat je als start deze oefeningen gedurende ten minste drie maanden doet. Je moet de voordelen na een paar weken beginnen te zien. Maar het duurt vaak 8-20 weken voor de meeste verbetering optreedt. Hierna kan het zijn dat je stressincontinentie helemaal verdwenen is. Heb je vragen of wil je begeleiding overleg dan met je arts of adviseur.

Blijf de oefeningen als dagelijks onderdeel van je leven doen om te voorkomen dat je opnieuw klachten krijgt. Zodra de incontinentie is verdwenen, hoef je alleen maar elke dag 1-2 maal vijf minuten herhalingen van de oefeningen te doen om de bekkenbodemspieren sterk en in vorm te houden, en incontinentie weg te houden.

Andere manieren om de bekkenbodemspieren te trainen
Soms kan een adviseur of behandelaar andere methoden adviseren als je moeite hebt met de uitvoering van de bekkenbodemoefeningen. Deze methoden pas je naast de bovengenoemde oefeningentoe. Bijvoorbeeld:

• Elektrische stimulatie. Soms kan een speciaal elektrisch apparaatje worden gebruikt voor het stimuleren van de bekkenbodemspieren met het doel hen strakker te maken en te versterken.
• Biofeedback. Dit is een techniek om je te helpen ervoor te zorgen dat je de juiste spieren oefent. brengt een behandelaar een klein apparaatje in in je vagina als je de bekkenbodemoefeningen aan het doen bent. Wanneer je de juiste spieren aanspant, maakt het apparaatje een geluid (of een ander signaal, zoals een visuele weergave op een computerscherm) om je te laten weten dat je de juiste spieren aanspant.
• Vaginale kegeltjes. Dit zijn kleine plastic kegeltjes die je in je vagina moet inbrengen gedurende ongeveer 15 minuten, tweemaal per dag. Die kegels vormen een set van verschillende gewichten. Je begint met het lichtste kegeltje. Je moet je bekkenbodemspieren gebruiken om het kegeltje op de plaats te houden. Zodra je de lichtste makkelijk kunt vasthouden, kun je een zwaarder kegeltje proberen.
• Andere apparaten. Er zijn verschillende andere apparaten te koop voor hulp bij bekkenbodemoefeningen. Ze zijn allemaal gebaseerd op het plaatsen van een apparaatje in de vagina wat helpt bij het oefenen en spannen van de bekkenbodemspieren. Er is weinig onderzoek gedaan naar de effectiviteit van dergelijke apparaatjes. Het beste is om advies te vragen bij je arts of een adviseur (incontinentieadviseur, fysiotherapeut, bekkenbodemspecialist etc.). Gebruik je een apparaatje dan is dat altijd een aanvulling op je bekkenbodemoefeningen en geen vervanging!

Operatie
Verschillende operaties worden gebruikt in de behandeling van stressincontinentie. Operatie wordt meestal alleen ingezet als de bekkenbodemoefeningen niet hebben geholpen. Doel van operatie is het strakker maken of beter ondersteunen van de spieren en structuren onder de blaas (zgn. TVToperatie – aanleg van een ’bandje’ rond de blaasuitgang). Operatie is vaak succesvol.

Medicijnen
duloxetine (Cymbalta) gegeven, dit is een geneesmiddel dat meestal wordt gebruikt in de behandeling van depressie. Maar het blijkt ook effect te hebben bij stressincontinentie naast het effect op depressie. Waarschijnlijk grijpt het in op bepaalde chemische stoffen die een rol spelen bij de overdracht van zenuwprikkels aan spieren. Dit helpt de spieren rondom de urinebuis meer samen te trekken.

Onderzoek toont aan dat bij ongeveer 60% van de vrouwen die duloxetine namen, de incontinentie met de helft afnam ten opzicht van vóór het medicijngebruik. Duloxetine ‘geneest’ incontinentie niet, maar kan helpen om het probleem te verminderen. De combinatie van duloxetine met bekkenbodemoefeningen heeft meer effect dan duloxetine alléén.

Meestal wordt het aangeraden bij vrouwen die geen operatie willen ondergaan of bij vrouwen waarbij operatie niet geschikt is.

Enkele leefstijl maatregelen die kunnen bijdragen:

• Raadpleeg een incontinentie-adviseur. Die kan advies geven over behandelingen, vooral bekkenbodemoefeningen. Maar ook hoe je met stressincontinentie moet omgaan. Uitleg geven over apparaatjes en hulpmiddelen als incontinentiekussentjes etc en helpen bij de aanschaf daarvan.
• Toiletgang. Maak dit zo eenvoudig mogelijk. overweeg dan speciale aanpassingen zoals een leuning of een verhoogde toiletbril.
• Obesitas. Het is bekend dat stressincontinentie vaker voorkomt bij zwaarlijvige vrouwen. Als je obesitas hebt kan afvallen helpen om het probleem te verminderen.
• Roken kan leiden tot hoesten wat de symptomen kan verergeren.

Kan stressincontinentie worden voorkomen?

Als je regelmatig bekkenbodem oefeningen doet (zoals hierboven beschreven) tijdens de zwangerschap en nadat je een baby hebt gehad, heb je minder kans op het ontwikkelen van stressincontinentie na de zwangerschap en in het latere leven.